Elk vakgebied heeft zo zijn vaktaal. Ook bij digitale toegankelijkheid en toegankelijke communicatie kom je veel jargon tegen. In dit blog leg ik veelgebruikte woorden en termen uit, zodat ik hiernaar kan verwijzen als deze in andere artikelen aan bod komen. Sommige termen moest ik zelf ook even opzoeken voordat ik wist waar mensen het over hadden.

Klein woordenboek digitale toegankelijkheid

Ik zie dit artikel dan ook als een klein woordenboek digitale toegankelijkheid. Als je op zoek bent naar de betekenis van een woord zoek je dat immers meestal even op in een woordenboek. Dat kan hier dus ook voor de betekenis van een woord dat veel gebruikt wordt binnen de digitale toegankelijkheid en toegankelijke communicatie.

Accessibility/toegankelijkheid

Accessibility is het Engelse woord voor toegankelijkheid. De woorden worden veel naast elkaar gebruikt, ook in hashtags op LinkedIn zie je ze allebei veel voorbijkomen als het over toegankelijkheid gaat. Het woord toegankelijk betekent vooral ‘makkelijk benaderbaar’ als je het opzoekt in een woordenboek. Je kunt het dus in meerdere opzichten gebruiken. Als persoon kun je ook makkelijk benaderbaar zijn en dat is dan dus ook toegankelijk. Maar in de context van websites en apps gaat het dus om een website die makkelijk benaderbaar is, ofwel makkelijk te gebruiken. We hebben het dan dus vooral over digitale toegankelijkheid en in het Engels dan dus ook over digital accessibility.

Alt-tekst

Een alt-tekst, voluit alternatieve tekst, is de tekst die je invult bij een afbeelding en die wordt weergegeven als de afbeelding niet getoond wordt. Dat kan zijn als een website niet goed geladen wordt, maar het is oorspronkelijk bedoeld voor blinden en slechtzienden die met een schermlezer een website bekijken. De schermlezer leest de alt-tekst voor. Vul hier dus in wat er op een afbeelding staat, zodat iemand die de afbeelding niet ziet ook weet wat er te zien is. Soms wordt hiervoor ook wel het Engelse alt-tekst gebruikt.

Meer lezen over alt-tekst? In dit blog leg ik uit hoe je een alt-tekst maakt en hier zie je waar je deze kunt invullen.

Audiodescriptie

Audiodescriptie is een beschrijving van wat er in beeld gebeurt tijdens een film. Dit is dan ook alleen te horen op de stille momenten van een film.

Begrijpelijke tekst/B1

Als het over begrijpelijke tekst gaat kom je het begrip B1 veel tegen. B1 is een niveau waarop je een taal beheerst. De meeste mensen beheersen de taal op het B1-niveau en daarom wordt vaak gezegd dat een begrijpelijke tekst p dat niveau moet worden geschreven. Er zijn zelfs cursussen schrijven op B1-niveau en ook tools op internet waarmee je kunt testen of je tekst op B1-niveau geschreven is.

Brailleleesregel/brailleregel

Een brailleleesregel is een apparaat dat iemand die blind of slechtziend is kan gebruiken om braille te lezen. Deze leesregel wordt meestal gekoppeld aan een computer of laptop, maar tegenwoordig ook wel aan een smartphone of tablet. Dit kan met een usb-kabel of bluetooth. Met een schermlezer kan de tekst op het scherm omgezet worden in braille op de leesregel.

Gebruiksvriendelijk en drempelvrij

Gebruiksvriendelijk en drempelvrij zijn begrippen die veel gebruikt worden als het gaat om een website die goed te gebruiken is voor iedereen. Drempelvrij betekent vooral dat er geen drempels zijn opgeworpen om een website te gebruiken. Je kunt het vergelijken met dat rolstoelers prettig een winkel binnen kunnen komen en dat een website ook prettig te gebruiken is voor bijvoorbeeld blinden en slechtzienden, maar ook voor veel ander doelgroepen.

(Digitale) Inclusie

Inclusie betekent ‘de insluiting in de samenleving van achtergestelde groepen op basis van gelijkwaardige rechten en plichten’. Inclusie houdt dus in dat mensen met een beperking ook mee moeten kunnen doen in de maatschappij. Digitale inclusie houdt daarbij in dat iedereen ook digitaal mee kan doen.

Inclusive Design en Inclusive System

Inclusive Design houdt in dat een ontwerp gemaakt wordt zodat iedereen er gebruik van kan maken, zoals bij digitale inclusie. Een inclusive System is een soort bouwsteen die al toegankelijk is gemaakt, zodat hiermee toegankelijke (web)pagina’s kunnen worden gemaakt.

Ondertiteling

Ondertiteling is vaak wel bekend van televisie. Het is de tekst onderin en soms bovenin het beeld waar te lezen is wat er gezegd wordt. Vooral handig voor dove en slechthorende mensen. Er bestaat ook live ondertiteling en er zijn mensen die live ondertiteling kunnen verzorgen tijdens een webinar of online workshop maar ook bij live evenementen.

Meer lezen over het belang van ondertiteling voor dove en slechthorende mensen? Lees dan dit gastblog van Sofie van SpeciTaal eens.

Schermlezer/screenreader

Een schermlezer of in het Engels screenreader is een programma (software) waarmee blinden en slechtzienden gebruik kunnen maken van computers, maar ook tablets en smartphones. Er zijn programma’s die alleen vergroting of spraak (voorleeshulp) hebben, maar ook programma’s die samenwerken met een brailleleesregel. Het programma helpt dan de tekst omzetten naar braille en de brailletekst verschijnt op de leesregel. Bekende programma’s zijn Jaws, SuperNova en NVDA. Op de producten van Apple kun je gebruikmaken van de VoiceOver, deze leest voor wat er op het scherm te zien is. Ook aan Apple-producten kun je een brailleleesregel koppelen en er zitten vergrotingsopties op.

Toegankelijkheidsverklaring

Overheidsorganisaties moeten een toegankelijkheidsverklaring opstellen voor hun website. Daarin staat wat er al gedaan is om de website toegankelijk te maken en welke maatregelen er nog genomen worden om de website toegankelijk te maken.

User Experience/UX

UX en User Experience kom je veel tegen bij webontwikkelaars. Zij zijn dan UX Developer bijvoorbeeld. User Experience betekent eigenlijk gebruikerservaring. Dat betekent dat deze ontwikkelaars rekening houden met de gebruikerservaring. Denk dan aan het maken van een gebruiksvriendelijke website of app.

WCAG/Web Content Accessibility Guidelines

De WCAG zijn richtlijnen om webcontent toegankelijk te maken voor een zo breed mogelijk publiek. Op de website van de WCAG kun je meer lezen over dit onderwerp en ook de richtlijnen lezen.

Wetgeving

Er is binnen de EU verschillende wet- en regelgeving opgesteld om eisen te stellen aan digitale toegankelijkheid. Doordat deze wetten ingaan op bepaalde data wordt het onderwerp dan ook veel belangrijker en hoor je er meer over. Zo gaat op 23 september 2020 wet- en regelgeving in rondom digitale toegankelijkheid van websites en apps van de overheid.

Op 28 juni 2025 zit er nog meer wet- en regelgeving aan te komen op het gebied van toegankelijkheid. Tegen die tijd moeten ook grote bedrijven en organisaties hun dienstverlening toegankelijk hebben.

Zijn er woorden en begrippen die jij nog mist in deze lijst? Laat het dan weten in een reactie zodat ik dit artikel kan bijwerken.